Prawa dziecka w naszej szkole

Prawa dziecka w naszej szkole

Dla szkoły dziecko jest uczniem, który ma obowiązek przestrzegać zapisów Statutu Szkoły i jej regulaminów. Uczeń i nauczyciel nie mają równych praw, każdy z nich ma swoje prawa należne z racji pełnionej roli społecznej. Należy pamiętać o przestrzeganiu tych praw w codziennym życiu szkoły oraz
o tym, że prawa przysługują każdemu człowiekowi niezależnie od jego obowiązków. Normy prawne, które chronią ucznia znajdują się w dokumentach oświatowych, a zwłaszcza w ustawie o systemie oświaty ze szczegółowymi jej rozporządzeniami, w wielu dokumentach państwowych, np. w Konstytucji RP, w ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka oraz w dokumentach międzynarodowych takich jak Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Konwencja o Prawach Dziecka. Nasza szkoła stwarza warunki do respektowania praw dziecka, praw ucznia oraz tworzy warunki do aktywnego
i pełnego uczestnictwa w życiu szkoły i środowiska pozaszkolnego.

Prawa dziecka – jakie prawa mają dzieci?

Prawa dziecka przysługują każdemu dziecku niezależnie od wieku, płci, koloru skóry czy miejsca zamieszkania. Czym są prawa dziecka, kiedy zostały uchwalone i jakie akty prawne dotyczące praw dziecka obowiązują obecnie?

Prawa dziecka to jedna z kategorii zaliczanych do szerokiej grupy praw człowieka, które przysługują każdemu z nas tylko dlatego, że jesteśmy ludźmi. Do praw człowieka zaliczane jest m.in. prawo do życia, wolności, edukacji – są one powszechne, a więc takie same dla wszystkich, przyrodzone, czyli istnieją niezależnie od woli władzy, i niezbywalne – czyli nikt nie może ich ludziom odebrać.

Podobnie jest z prawami dziecka: przysługują one każdemu dziecku bez wyjątku i powinny być respektowane przez każdego dorosłego.

Historia praw dziecka

Idea praw dziecka nie jest nowa, ale też jej korzenie nie sięgają zbyt daleko. Choć z tego, że dziecko to nie mały dorosły, zdawano sobie sprawę już od wieków – o czym świadczą choćby rytuały inicjacji, wchodzenia w dorosłość, praktykowane w wielu kulturach – to jednak jeszcze w XVIII wieku panowało przekonanie, że dziecko to ledwie „materiał” na człowieka,
i by wyrosło na pełnowartościową osobę, wymaga dyscypliny. Niekiedy tak surowej, że mało które dziecko w rodzinie dożywało kilkunastu lat.

Dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku powszechnie zaczęto zdawać sobie sprawę z faktu, że dzieci,
by należycie się rozwijały, potrzebują opieki i ochrony. Bodźcem, który zapoczątkował lokalną najpierw, a później międzynarodową działalność na rzecz dzieci, ich praw i ochrony, była historia ośmiolatki
z amerykańskiego Baltimore.

Akty prawne w Polsce:

W Polsce najważniejszymi aktami prawnymi, gwarantującymi prawa dziecka są:

• • Konstytucja RP– w art. 72. Konstytucji zapisano m.in. prawo do ochrony dziecka przed przemocą, wyzyskiem, okrucieństwem i demoralizacją, a także prawo do opieki
    i pomocy władz dla dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej.
  • Konwencja o Prawach Dziecka.
  • Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka.

Jakie prawa mają dzieci?

Prawa dziecka najpełniej określa Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1989 r. Prawa te sformułowano, kierując się kilkoma ważnymi zasadami.

• • Po pierwsze – zasadą dobra dziecka, która oznacza, że wszystkie działania podejmowane wobec dziecka muszą leżeć w jego jak najlepiej pojętym interesie.
  • Po drugie, zasadą równości, co oznacza, że wszystkie dzieci są równe wobec prawa, bez względu na to, skąd pochodzą, jaką mają płeć. Ustalono również zasadę poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców, która oznacza, że to rodzina jest najważniejsza, a państwo ingeruje tylko w uzasadnionych przypadkach i wedle określonych procedur.

• • Wreszcie – zasadą pomocy państwa, wedle której zobowiązane jest ono do pomagania rodzinom, które takiej pomocy potrzebują. W dokumencie tym prawa dziecka podzielono na różne kategorie. 

Lista praw dziecka:

Prawa cywilne i wolności osobiste, umożliwiające rozwój dziecka: 

• • Prawo do życia i rozwoju,
  • Prawo do tożsamości i identyczności (prawo do nazwiska, imienia, obywatelstwa, wiedzy
    o własnym pochodzeniu),
  • Prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania,
  • Prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania
    w sprawach jego dotyczących w postępowaniu administracyjnym i sądowym, 
  • Prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia
    z nimi,
  • Prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych
    i wszelkiego okrucieństwa,
  • Prawo do godności i szacunku.
  • Prawo do nietykalności osobistej,
  • Prawo nierekrutowania do wojska poniżej 15. roku życia.

Prawa socjalne:

• • Prawo do odpowiedniego standardu życia,
  • Prawo do ochrony życia,
  • Prawo do zabezpieczenia socjalnego,
  • Prawo do opieki zdrowotnej,
  • Prawo do wypoczynku i czasu wolnego.

Prawa ekonomiczne:

• • Prawo do nauki,
  • Prawo do ochrony pracy podejmowanej w ramach wakacyjnego zarobku lub w ramach nauki.

Prawa kulturalne:

• • Prawo do korzystania z dóbr kultury,
  • Prawo do informacji,
  • Prawo do znajomości swoich praw.

Prawa polityczne lub publiczne – dzięki nim dziecko może uczestniczyć w życiu państwa:

• • Prawo do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych.
  • Prawo do wyrażania swoich poglądów.

Najważniejszym aktem prawnym, który określa prawa dziecka, jest Konwencja o prawach dziecka. Potocznie nazywa się ją światową konstytucją praw dziecka. Została uchwalona 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Wszystkie 192 kraje, które zdecydowały się ratyfikować ten dokument, zobowiązały się do respektowania i realizowania jego zapisów. Polska uczyniła to w 1991 roku. Konwencja jest dokumentem w pewnym sensie rewolucyjnym, bo po raz pierwszy zostały w niej uwzględnione prawa i wolności osobiste dziecka, takie jak np. prawo do prywatności, swobody wypowiedzi, itd. Konwencja wprowadziła też mechanizm kontroli respektowania praw dziecka przez poszczególne państwa. Są one zobowiązane do składania raportów z wykonywania Konwencji, rozpatrywanych następnie przez specjalnie powołany w tym celu Komitet Praw Dziecka
z siedzibą w Genewie. Konwencja zakłada, że dzieci nie są w pełni dojrzałe i na tyle świadome, by same mogły o siebie zadbać, przez co należy im się szczególna opieka i ochrona. Najważniejszymi zasadami, którymi kierowali się twórcy Konwencji są: zasada kierowania się zawsze dobrem dziecka oraz zasada równości wobec prawa wszystkich dzieci niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wyznania.